१.श्रृंगी महाकाव्य – १९ श्लोकों में वर्णित दिव्य जीवनकथा
मङ्गलाचरणम्
श्रीशम्भवे त्रिपुरनाशनहेतवे,
ज्योतिःस्वरूपसदनाय नमो नमः।
येन श्रृङ्गिककण्ठदिशि क्रिपया,
वेदाः स्वयं कथित एव सतां गतिः॥१॥
श्लोक २-६: बाल्यकाल और निर्धनता
अमलेशग्रामणि शुद्धजातकः
ब्राह्मणः स हरिपालनामकः
तस्य सूनुरभवच्च सौम्यधीः
सत्यव्रतः शिवभक्तिशालिनः॥२॥
भोजनार्थमपि दीनजीवनं,
पुरोहित्यकृते तदेकतः।
पुत्र एव तु विलोक्य दीनता,
शम्भुभक्तिरतिमात्रगामिनी॥३॥
नित्यशम्भुनिकटे सपूजनं,
सन्ध्यया सह जपश्च बालतः।
द्वारमध्ये शयनं च तन्द्रया,
स्वप्नमध्यमहिशम्भुशासनम्॥४॥
श्रृङ्गिकं शिवकरे कृताङ्गुली,
दत्तमूर्धनि नवेन्दुशेखरः।
श्रवणान्तिकपथे च ध्वन्यते,
वेदवाणी सुधया समार्चिता॥५॥
प्रातरेव स विसृष्टबोधनः,
वाक्पटुत्वमथ दर्शितं बहु।
ब्रह्मसूत्रकथा पितुर्गृहे,
वर्धते स तु महान् विचक्षणः॥६॥
श्लोक ७-१२: न्याय और विद्या
न्यायतत्त्वविदः समीहितं,
नित्यधर्मपथसंश्रयः सदा।
भूमि-संकट-शमाय शुद्धतः,
सप्तप्रमाणगणको नृपाय सः॥७॥
शास्त्रवृन्दसमवेधि भाषणं,
योगतत्त्वविवरणं च यथार्थतः।
लीलया स शिशिरं करे गृही,
काशितान्त्रिककुलं निराकृतम्॥८॥
रजतासनगते महीपते,
सप्रशंसय पुनः प्रतिष्ठितः।
स्यन्दते वदनतः सुधा यथा,
शब्दमौक्तिकमयं प्रवाच्यकम्॥९॥
तत्र संस्थितमसावधीनवाक्,
शुद्धवाक्यकवचं समर्पयत्।
विद्वदग्रसर एव संस्थितः,
सप्तसिन्धुपरिपूर्णमानसः॥१०॥
ग्रामकाननतटे च संस्थितं,
एककक्षिणिमहाकुलं यथा।
संस्थितं च महतीं च पाठशां,
यत्र विद्याव्रतिनः समागताः॥११॥
श्रृङ्गिविद्यागुरुकुलं प्रतिष्ठितं,
महाकालमुनिपुत्रनामकम्।
संयमात् समदया च दीयते,
विद्यया च सततं विनियुज्यते॥१२॥
श्लोक १३-१६:
तपस्या और महाकाल पुनः दर्शन
त्र्यम्बकेश्वरपथे समाधिनः,
शुद्धचेतस उवास बालवत्।
योगध्यानजनिते समागते,
शम्भुनाथदर्शनं समभ्यगात्॥१३॥
काशिके शिवमुदारदर्शनं,
सोमनाथमथ केदारं ययौ।
पादयोर्निवसनं च सन्मुखं,
कालपाशविमुखं च चिन्मयं॥१४॥
स्वप्नवृत्तमथ पुनः प्रकाशितं,
श्रृङ्गिकं च पुनरागतं तदा।
शम्भुनाथवचनं च शान्तदं,
शुद्धमुक्तिकरकं च वर्धनम्॥१५॥
“शर्वदत्तविधया तव स्थितिः,
स्थूलदेहविलयं समन्वितः।
यत्र त्वं प्रथमं मम स्मरसे,
तत्रैव समाधियुतो गमिष्यसि॥”॥१६॥**
श्लोक १७-१९: समाधि और विरासत*
वटवृक्षतले स तु स्थित्वा,
सप्तदर्शसमयान्वितो मुदं।
प्रार्थनां शिवपदं विनिर्ममे,
देवपूजनविधौ विलीनताम्॥१७॥**
प्रत्यहं च वदनाद्विनिर्गतः,
सत्यव्रतो महिमां प्रकाशितः।
वंशवृद्धिकरकं च मन्त्रवत्,
तं स्मरन्ति जननीं शिवालये॥१८॥
श्रृङ्गिकाभरणतो मुनिश्रवणं,
अमलेश्वरमहोत्सवे वदन्।
“सत्यव्रतः शिवतुल्यविद्यवान्”
इति भूः स्थगयति कदा न तं?॥१९॥**